Men “O’zbekistonda nimalar o’zgardiyu, nimalar o’zgarmadi? Prezident Shavkat Mirziyoyevning 5 yutuqlari va 5 o’ta abgor holatlar.” nomli maqolam [1] va videoda [2] prezident Shavkat Mirziyoyevning 5 yutuqlari:
1.Erkin konvertatsiya;
2.O’zbekistonning tashqi dunyoga ochilishi;
3.Majburiy mehnat;
4.Internet tezligi;
5.Vijdon mahbuslarining ozod etilishini keltirgan edim.
Maqola va video chop qilinganiga qariyb 1 oy o’tdi, afsuski, internet tezligi 1 oy ichida 4 marta ham emas, 10 marta ham emas hattoki 2 marta ham oshmaganligi ma’lum bo’ldi.
4-yutuq sifatida internet tezligi emas, endi O’zbekistonga xalqaro reyting agentliklari Fitch va Standard & Poor’slarning reyting berganligini yutuq deb hisoblasak bo’ladi. Yana yutuq sifatida O’zbekistonning soliq to’lash bo’yicha dunyo reytingida 189 mamlakat ichida 64-o’rinni egallagani.
1.Xalqaro reyting agentligi Fitchning O’zbekistonga reyting berishi. [3].
Fergana.agency internet web saytining yozishi bo’yicha xalqaro kredit agentligi Fitch O’zbekistonga BB- reytingi, ya’ni emitentning uzoq muddatli defolt bo’yicha reytingini belgiladi. Fergana.agencyning aytishi bo’yicha O’zbekistonning bunday reyting olishiga sabab, davlat qarzining kamligi, iqtisodiy o’sishning yuqoriligidir. Shu bilan birga reytingga salbiy faktorlar ham ta’sir ko’rsatgan: mamlakat iqtisodining xom-ashyoga bog’liqligi, yuqori inflyatsiya, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning pastligi, davlat boshqaruvi organlarining boshqa shu kabi reytingga o’xshagan mamlakatlarga nisbatan kuchsizligi. [3].
Londondagi Sharq va Afrika mamlakatlari tadqiqot maktabining ilmiy xodimi Alisher Ilhomovning fikricha [4] O’zbekistonning Fitch Xalqaro kredit agentligi tomonidan reyting olishi umuman olganda ijobiy. Biroq, BB- reytingi spekulyativ reyting hisoblansa ham (BB+ shu diapazonda eng yuqori yaxshi ko’rsatkichdir). Ya’ni, O’zbekistonga investitsiyalr kiritish mumkin lekin bu investitsiyalarning tavakkalchiligi (riski) ancha yuqoridir. [4].
1a.Xalqaro reyting agentligi Standard & Poor’sning O’zbekistonga reyting berishi. [5].
Fergana.agency xabar berishicha Xalqaro reyting agentligi Standard & Poor’s O’zbekistonga suveren reyting bergan. Bu reytingning xalqaro va milliy valyutada uzoq muddatli ko’rsatkichi – darajasi BB-, qisqa muddat uchun – darajasi – B. Prognoz – barqaror (stabilniy).
BB- ko’rsatkichi kredit agentligining aytishi bo’yicha qisqa muddatda tavakkalchilik nisbatan yuqori emasligini bildiradi, biroq tadbirkorlik, moliyaviy va iqtisodiy jabhalardagi noqulay, salbiy o’zgarishlarga nisbatan yuqori sezgirligini bildiradi.
B reytingi tavakkalchilik o’sishini bildiradi, lekin hozirgi paytda moliyaviy majburiyatlarni bajarish imkoniyati borligini bildiradi. S & P O’zbekistonda prezident Shavkat Mirziyoyevning hokimiyatga kelgandan keyin O’zbekistonda amalga oshirayotgan iqtisodiy va ma’muriy islohotlarni ijobiy baholaydi. Yana O’zbekistonning qo’shni davlatlar bilan aloqalari yaxshilanganini ta’kidlaydi. Kredit agentligi yana valyuta bozorining liberallashishini hamda bank tizimining barqarorligini ta’kidlaydi.
Kredit agentligining exspertlari mamlakatda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot $ 1,200 ekanligini ya’ni yuqori emasligini ta’kidlaydi. Yana ular O’zbekistonda markazlashgan boshqaruv tizimi – kuchli prezident hokimiyati, mamlakatda jilovlash va muvozanatlash tizimi (sistema sderjok i protivovesov) kuchsizligini ta’kidlaydi. [5].
2.O’zbekistonning soliq to’lash (nalogooblojeniye) bo’yicha reytingda dunyoda 64- o’rinni egallashi. [6].
Fergana.agency websaytining xabar berishi bo’yicha O’zbekiston soliq to’lash bo’yicha reytingda dunyoda 64- o’rinni egallagan. Soliq stavkasi 32.1%.
Venesuela 189- o’rin, soliq stavkasi 64.6%;
Chad 188, 63.5%;
Kongo respublikasi 185, 54.3%;
Afg’oniston 177, 71.4%;
Tojikiston 136, 67.3%;
Qozog’iston 56, 29.4% ligini hisobga olsak, O’zbekistondagi soliq stavkasi va uning dunyoda 64- o’rinni egallashi ijobiy holdir. [7].
Fergana.agencyning ta’kidlashicha O’zbekiston 2014-yilda dunyodagi soliq stavkasi eng ko’p mamlakatlar qatorida bo’lgan. O’sha paytda soliq stavkasi 99.3% bo’lgan. Demak, prezident Shavkat Mirziyoyev davrida marhum diktator Islom Karimov davridagiga nisbatan soliq stavkasi keskin kamaygan. Bu ham katta yutuq.
Men “O’zbekistonda nimalar o’zgardiyu, nimalar o’zgarmadi? Prezident Shavkat Mirziyoyevning 5 yutuqlari va 5 o’ta abgor holatlar.” nomli maqolam [1] va videoda [2] ijobiy o’zgarishlar bo’lmagan 5ta o’ta abgor holatlar, 1.Tengsizlik.da ta’kidlab o’tganimdek soliq siyosati bo’yicha dunyoda 157 mamlakat ichida Nigeriyadan (157-o’rin) oldin 156- o’rinni egallagandi.
Demak, O’zbekistonning Tengsizlik (o’ta abgor holat) bo’yicha reytingi keskin yaxshilangan, chunki soliq stavkasi keskin kamayganligi uchun.
Prezident Shavkat Mirziyoyev davrida 20ta o’ta abgor va abgor holatlar bo’yicha 6ta yutuqqa erishildi. Bu ijobiy yutuqlar kelajakka katta umid bag’ishlaydi.
Lekin, marhum diktator Islom Karimov davrida O’zbekiston korruptsiya ko’rsatkichi bo’yicha dunyodagi o’ta korruptsiyalashgan eng 5, eng 10 mamlakatlar qatoriga kirar edi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev davrida esa O’zbekiston:
1.Korruptsiya darajasi ko’rsatkichi bo’yicha (Corruption Perceptibility Index) dunyoda 180 mamlakat ichida 157-o’rinni egallaydi, ya’ni dunyoning eng korruptsiyalashgan 20 mamlakatlari qatoriga kiradi.[8].
Ya’ni bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, O’zbekiston o’ta korruptsiyalshgan 5, 10 mamlakatlar qatorida bo’lganda iqtisodiy taraqqiyotga erisha olmagandi, endi eng korruptsiyalashgan 20 mamlakatlar qatorida bo’lib iqtisodiy taraqqiyotga erisha oladimi?!
2. O’zbekistonda davlat mulkchiligining hukmronligi.
O’zbekistonga sobiq SSSRdan davlat mulkchiligi meros bo’lib qolgan. (yer,bozorlar,sanoat korxonalari va hokazo).
Hozirgacha O’zbekistonda mulkchilikning necha foizi davlat mulkchiligi, necha foizi xususiy mulkchilikka tegishliligi ochiqlanmagan.
Jahon tajribasidan ma’lumki, xususiy sektorning iqtisodiy samaradorligi doimo davlat mulkchiligining iqtisodiy samaradorligidan ancha yuqori.
3. O’zbekiston iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi bo’yicha (Economic Freedom Index) 51,5 bal bilan 152-o’rinni egallaydi va ko’proq iqtisodi erkin bo’lmagan (Mostly Unfree) mamlakatlar qatoriga kirishini [9] hisobga olsak, O’zbekistonning kelajagiga katta umid bog’lashga hali juda ertaligini anglaymiz.
Abdujalil Boymatov
1. Abdujalil Boymatov. O’zbekistonda nimalar o’zgardiyu, nimalar o’zgarmadi? Prezident Shavkat Mirziyoyevning 5 yutuqlari va 5 o’ta abgor holatlar.07.12.2018. ( http://oz.hrsu.org/archives/940 ).
2. Abdujalil Boymatov. O’zbekistonda nimalar o’zgardiyu, nimalar o’zgarmadi? Prezident Shavkat Mirziyoyevning 5 yutuqlari va 5 o’ta abgor holatlar. Video. 08.12.2018. ( http://oz.hrsu.org/archives/942 ).
3. Первый суверенный кредитный рейтинг от Fitch оказался благосклонен к Узбекистану. 21.12.2018. (https://fergana.agency/news/103789/ ).
4. Узбекистану присвоен кредитный рейтинг ВВ-. Много это или мало? – эксперт. 24.12.2018. ( https://ca-news.org/news:1487606?fbclid=IwAR0eLvHPxdqI1eDVHReQJtCU7-W9_HuDJKXxo377H5ViTAq63mX_Uyhnbv4 ).
5. Узбекистан получил суверенный рейтинг S&P. 22.12.2018. (https://fergana.agency/news/103805/ ).
6. Таджикистан и Афганистан оказались в числе мировых лидеров по налогообложению. 24.12.2018. ( https://fergana.agency/news/103826/ ).
7.PWC. Overall ranking and data tables.(https://www.pwc.com/gx/en/services/tax/publications/paying-taxes-2019/overall-ranking-and-data-tables.html?WT.mc_id=CT13-PL1300-DM2-TR2-LS1-ND30-TTA4-CN_payingtaxes-2019-ranking-data-table-button ).
8. Corruption Perceptions Index 2017.(https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2017 ).
9. 2018 Index of Economic Freedom. Country Rankings. (https://www.heritage.org/index/ranking).