O’zbekiston zamonaviy qullik ko’rsatkichi bo’yicha dunyoda 69-o’rinda!? Shimoliy Koreyadan keyingi 2-o’rinda emas

Spread the love

Walk Free Foundation nodavlat fondi 2018-yilga tegishli dunyo bo’ylab zamonaviy qullik ko’rsatkichini(Global Slavery Index 2018) yoyinladi. [1].

Hisobotga ko’ra, dunyoda 40,3 million zamonaviy qullar bor, ularning 71% ayollar.

O’zbekistonda zamonaviy qullar soni 160 mingga teng va har 1000 kishiga 5,2ta zamonaviy qul to’g’ri keladi. O’zbekiston 167 mamlakat ichida 69-o’rinni egallagan.

Quyida Global Slavery Index 2018 jadval- 4 (table-4) ,178-bet, zamonaviy qullikning eng ko’p tarqalgan 10ta mamlakatlari va O’zbekiston keltirilgan:

1.Shimoliy Korea -104,6; Bu degani har 1000 kishiga 104,6 zamonaviy qul to’g’ri keladi.

2.Eritreya -93;

3. Burundi -40;

4.Markaziy Afrika respublikasi -22,3;

5.Afg’oniston -22,2;

6.Mavritaniya -21,6;

7.Janubiy Sudan -20,5;

8.Pokiston -16,8;

9.Kambodja -16,8;

10.Eron -16,2.

…

68. Armaniston-5,3;

69. O’zbekiston-5,2;

70. Sierra Liona-5,0.

…

Yuqorida keltirilganlardan ko’rinib turibdiki, O’zbekistonda har 1000 kishiga 5,2 ta zamonaviy qul to’g’ri kelar ekan, Shimoliy Koreyada har 1000 kishiga 104.6 zamonaviy qul to’g’ri kelishini hisobga olsak, O’zbekiston zamonaviy qullik ko’rsatkichi bo’yicha katta ijobiy yutuqqa erishganini ko’ramiz.

Zero, O’zbekiston zamonaviy qullik ko’rsatkichi bo’yicha 2016-yilda Shimoliy Koreyadan keyin 2-o’rinda edi.

Global Slavery Index 2016 [2] hisobotining 26-betida jadval-1(table-1) zamonaviy qullikning mamlakatlar bo’yicha aholiga nisbatan hisoblangan foizi keltirilgan.

1.Shimoliy Koreyada zamonaviy qullikning aholiga nisbatan hisoblangan foizi -4,373%ga teng bo’lgan, zamonaviy qullarning hisoblangan soni 1.100,000; 2.O’zbekistonda esa ayni ko’rsatkichlar 3,973%ga, 1.236,600ga teng bo’lgan;

3.Kambodja;

4.Hindiston;

5.Qatar;

6.Pokiston;

7.Kongo demokratik respublikasi;

8.Sudan;

9.Iroq;

10.Afg’oniston.

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, O’zbekiston zamonaviy qullik ko’rsatkichi bo’yicha 2016-yilda dunyoda Shimoliy Koreyadan keyin sharmandali 2-o’rinni egallagan bo’lsa, 2018-yilga kelib dunyoda 69-o’rinni egalladi.

Bu ma’lumotlarning real hayotda qanday bo’lishini shu yilning kuzida paxta terimida talabalar, o’qituvchilar, shifokorlarning majburiy mehnatga jalb qilinishi yoki qilinmasligida ko’ramiz.

O’zbekistonning majburiy mehnat bo’yicha imidji yaxshilandi. Lekin, O’zbekistonning korruptsiya, iqtisodiy erkinlik, fuqaroviy va siyosiy huquqlar, O’zbekistonga xalqaro kredit reyting agentliklari reyting bermaganligi, aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan mahsulotlar va xizmatlar sotib olish pariteti bo’yicha(PPP), aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan mahsulotlar va xizmatlar(GDP) bo’yicha o’ta abgor holatda.

Mening “Tashqi ishlar vazirligi O’zbekistonning imidjini yaxshilay oladimi?!” nomli maqolamdan[3] iqtibos:

“2.Korruptsiya. O’zbekiston korruptsiya darajasi ko’rsatkichi bo’yicha(Corruption Perceptibility Index) dunyoda 180 mamlakat ichida 157-o’rinni egallaydi, ya’ni dunyoning eng korruptsiyalashgan 20 mamlakatlari qatoriga kiradi.[5-Foydalanilgan adabiyotlarda,4.5].

3.Iqtisodiy erkinlik. O’zbekiston iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi bo’yicha (Economic Freedom Index) 51,5 bal bilan 152-o’rinni egallaydi va ko’proq iqtisodi erkin bo’lmagan (Mostly Unfree) mamlakatlar qatoriga kiradi.[6-Foydalanilgan adabiyotlarda-5.6].

4.Fuqaroviy va siyosiy huquqlar. Xalqaro Freedom House tashkiloti hisobotiga ko’ra O’zbekiston fuqaroviy va siyosiy huquqlar ko’rsatkichi bo’yicha 7 balga ega bo’lib, dunyoning eng 10ta yomonlari qatorida.[7-Foydalanilgan adabiyotlarda-6.7].

Yana shu yerda qo’shimcha beshinchi misol sifatida Jahon Bankining tadbirkorlik muhiti (Doing Business) ko’rsatkichi bo’yicha O’zbekiston dunyoda 74-o’rinni egallaydi.[8-Foydalanilgan adabiyotlarda-7.8].

Bu ko’rsatkich menimcha har holda unchalik yomon emas.

Lekin, yuqoridagi to’rtta misoldan ko’rinib turibdiki, xalqaro investor nuqtai-nazaridan olganda O’zbekistonning investitsiya jozibadorligi o’ta abgor holatda. Shu sababli O’zbekistonga chet el investitsiyalarining kirib kelishiga va O’zbekiston iqtisodining gullab-yashnab ketishiga menda umid kam. Iqtibos tugadi.[2,3].

Yana bu iqtibosga men qo’shimcha qilib, O’zbekistonga xalqaro kredit reyting agentliklari: Standard & Poor’s, Fitch, va Moody’s tomonidan reyting berilmaganidir. Bu reyting agentliklari qo’shni mamlakatlar Qozog’iston, Qrg’iziston va Tojikistonga reyting bergan, lekin O’zbekistonga emas. [9,10-Foydalanilgan adabiyotlarda-8.9, 9.10.].

O’zbekistonga kredit reyting berilmagani uning moliyaviy imkoniyatlarini cheklaydi,iqtisodiy rivojlanishini cheklaydi.

Men keltirgan misollar shuni ko’rsatadiki, dunyo jamoatchiligida O’zbekistonning imidji allaqachon shakllanib bo’lgan, bu imidj o’ta abgor holatda, bu imidj inson huquqlarini hurmat qilish, iqtisodiy erkinlik nuqtai nazaridan o’ta abgor holatda yoki obrazli qilib aytganda o’ta qora rangda. O’ta qora rangni salgina oqartirish mumkin, lekin oq qilib bo’lmaydi.

O’zbekistonning imidjini yaxshilash uchun majburiy mehnatga barham berish kerak, korruptsiya darajasini keskin kamaytirish kerak, O’zbekiston vatandoshlariga iqtisodiy erkinlik, fuqaroviy va siyosiy huquqlar berish kerak”.

Iqtibos tugadi.

Dunyoda aholi jon boshiga o’rtacha sotib olish pariteti bo’yicha mahsulotlar ishlab chiqarish va hizmatlar ko’rsatish ( PPP- Purchasing Power Parity per capita) 16ming AQSH dollari bo’lgani holda O’zbekistonda 7000. Shu ko’rsatkich bo’yicha O’zbekiston dunyoning o’rtacha darajasidan 2 baravardan ko’proq orqada. [10,11].

Dunyoda aholi jon boshiga o’rtacha mahsulotlar ishlab chiqarish va hizmatlar ko’rsatish bo’yicha 2017 yilda 10,714 AQSH dollari bo’lgani holda O’zbekistonda 1,504. Shu ko’rsatkich bo’yicha O’zbekiston dunyoning o’rtacha darajasidan 7 baravar orqada. [12].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari jamiyati vitse prezidenti

27-iyul, 2018-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. The Global Slavery Index 2018. ( https://cdn.globalslaveryindex.org/2018-content/uploads/2018/07/19074032/GSI-2018_FNL_180628_Digital-small_p.pdf ).

2. The Global Slavery Index 2016. ( http://un-act.org/publication/the-global-slavery-index-2016/ ).

3. Tashqi ishlar vazirligi O’zbekistonning imidjini yaxshilay oladimi? 13.04.2018. ( http://oz.hrsu.org/archives/677 ).

4.5. Corruption Perceptions Index 2017.(https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2017 ).

5.6. 2018 Index of Economic Freedom. Country Rankings. (https://www.heritage.org/index/ranking).

6.7. Freedom in the World 2018 by Aggregate Score.

( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2018 ).