Marhum diktator Islom Karimov davrida va mustaqil O’zbekistonning ikkinchi prezidenti Shavkat Mirziyoyevning viloyatlarga tashrif buyurganida viloyat va tuman hokimlarining ko’zbo’yamachiliklari jamoatchilikning noroziliklariga va bahs-munozaralarga sabab bo’lar edi.
Lekin, kutilmaganda prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan ikkita ijobiy ish qilindi.
Shavkat Mirziyoyevning birinchi ko’zbo’yamachilik bo’yicha qilgan ijobiy ishi 2018-yilning 14-mart kuni Samarqand viloyatining Kattaqo’rg’on tuman markazidagi 42-umumta’lim maktabining mehnat o’qituvchisi Diana Yenikeevani Suv ombori qishlog’idan o’tuvchi avtomobil yo’lini tozalashga olib chiqilgan paytida KaMAZ yuk mashinasi urib yuborganligini o’rgangan jurnalist Karimberdi To’ramurod taqdiri bilan bo’gliq.
Jurnalist Karimberdi To’ramurodning o’rganib aniqlashi bo’yicha o’qituvchilar yo’l chetini tozalash ishlari bilan mashg’ul bo’lgan. Diana Yenikeevani katta tezlikda kelayotgan yuk mashinasi urib yuborgan. Diana bir yuk mashinasiga yuklanib kasalxonaga olib borilgan, lekin kasalxonaga yetib borguncha uning joni uzilgan bo’lgan. 42- maktabdan 10 nafar o’qituvchi prezidentning kelishiga trassani tozalashga majburan olib chiqilgan.[1].
Karimberdi To’ramurodning Diana Yenikeevaning fojeasini mahalliy matbuotga olib chiqishi, yana bu fojeani ko’plab chet ommaviy axborot vositalarida yoritilgani, jamoatchilikda fojea bo’yicha ko’p noroziliklarga va bahs-munozalarga sabab bo’ldi. Jurnalistga nisbatan Samarqand viloyat hokimiyati va Kattaqo’rg’on tuman hokimiyati tomonidan ta’qib-tayziqlar boshlandi.[2].
Unga nisbatan telefon orqali qo’rqitishlar, uyidan chiqayotganida uni mashina bosib ketishiga ozgina qolishi va hokazolar. Jurnalist o’ziga bo’layotgan ta’qib-tayziqlar haqida Ozodlik,BBC va boshqa OAVga intervyu berdi.[3].
Uning intervyusi prezident Shavkat Mirziyoyevning qulog’iga yetib borgan ko’rinadi, O’zbekiston Bosh prokuraturasi jurnalistni o’z himoyasiga oldi.[4].
Prezident Shavkat Mirziyoyevning ikkinchi ijobiy ishi uning 30-mart kuni Jizzax viloyatiga borganida yangi qurilgan “Zarbdortekstil” shirkati bilan tanishishiga bog’liq.
Zarbdorda Qishloq xo’jalik va iqtisodiyot kolleji qizlari ish bilan ta’minlangan yoshlar rolini o’ynab bergandi, prezidentga bu qizlar yangi ishga kirgan tikuvchilar sifatida tanishtirilgandi.[5].
Ozodlik manbalari bu hodisani “prezident uchun uyushtirilgan shou” deb atashgandi. Negaki “Zarbdortekstil” hali ishga tushirilmagan korxona bo’lgan. “Zarbdortekstil” ko’zbo’yamachiligi Ozodlikda yoritilgandan keyin ko’plab ommaviy axborot vositalarida yoritildi va dunyo jamoatchiligi bundan xabardor bo’ldi. Prezident Shavkat Mirziyoyev Zarbdor tumani hokimi Sanaqul Anqayevni 3-aprel kuni ishdan bo’shatgan. Bu haqda Ц-1 vebsaytida chop etildi.[6,7].
Bunday ko’zbo’yamachiliklar haqida bundan oldin ham ko’plab xabarlar ommaviy axborot vositalarida yoritilgandi.[8,9,10].
Viloyat va tuman hokimlarining ko’zbo’yamachiliklari marhum diktator Islom Karimov davrida O’zbekistondagi ommaviy axborot vositalarida yoritilimas edi. Asosan, Ozodlik, BBC, Amerika ovozi, fergana.ru va boshqa o’zbek inson huquqlari va muxolifat tashkilotlarining veb saytlarida yoritilardi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev davrida bu ko’zbo’yamachiliklar O’zbekistondagi ommaviy axborot vositalarida yoritila boshlandi.
Ommaviy axborot vositalarida bu ko’zbo’yamachiliklar viloyat va tuman hokimlari tomonidan amalga oshiriladi degan jamoatchilik fikri yaratilyapti. O’zbekiston vatandoshlari viloyat va tuman hokimlarining ko’zbo’yamachiliklaridan O’zbekiston prezidentining xabari yo’q deb o’ylaydilar. Prezidentni xabardor qilsak, prezident bu hokimlarni jazolaydi va bu ko’zbo’yamachiliklar qayta takrorlanmaydi deb o’ylashadi.
Bu ko’zbo’yamachiliklar nafaqat viloyat va tuman hokimlari tomonidan uyushtiriladi hattoki, prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan ham uyushtiriladi. Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan uyushtirilgan ko’zbo’yamachiliklarga bir nechta misol keltiraman:
1.Marhum diktator Islom karimov vafotidan keyin O’zbekiston konstitutsiyasi bo’yicha vaqtinchalik O’zbekiston prezidenti vazifasini Senat raisi Nig’matulla Yo’ldoshev bajarishi kerak edi. Lekin O’zbekistonni vaqtinchalik prezidenti vazifasini Bosh vazir Shavkat Mirziyoyev bajardi. [11];
2.Shavkat Mirziyoyev erkin, demokratik bo’lmagan, soxta saylovlarda prezident etib saylandi. O’zbekiston tarixida biron marta erkin, demokratik saylovlar bo’lmagan. Shu sababli O’zbekiston vatandoshlari erkin, demokratik saylovlar nima ekanligini bilmaydilar;
3.Prezident Shavkat Mirziyoyev BMT Bosh assambleyasining (19.09.2017) 72-sessiyasida so’zlagan nutqida va O’zbekiston xalqini konstitutsiya kuni bilan tabriklagan nutqida (07.12.2017) majburiy mehnatga barham berilganini aytgan edi.[12,13,14];
4.O’zbekiston ommaviy axborot vositalari vatandoshlarga mamlakatda erkin, demokratik jamiyat quryapmiz deb targ’ibot-tashviqot ishlarini olib boradi, aslida marhum diktator Islom Karimov davrida o’ta shavqatsiz diktatura hukmron edi. Shavkat Mirziyoyev prezidentligi davrida, hozirda bu avtoritarizm ancha yumshagan.
Prezident, viloyat va tuman hokimlari ko’zbo’yamachiliklariga barham bersa bo’ladimi?
Mening fikrim, ha, albatta barham bersa bo’ladi. Dunyoning 90tacha erkin, demokratik va rivojlangan mamlakatlarida bunday ko’zbo’yamachiliklarga barham berilgan. O’zbekistonda erkin, demokratik jamiyat qurish uchun kuchli fuqarolik jamiyat zarur, kuchli fuqarolik jamiayt qurish uchun o’rta sinf shakllanishi kerak. Afsuski, O’zbekistonda na o’rta sinf shakllangan, na fuqarolik jamiyati.
Abdujalil Boymatov
7-aprel, 2018-yil
1. Мирзиёев келишига кўча тозалашга олиб чиқилган 23 яшар ўқитувчини машина босиб кетди. 15.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/kucha-tozalashga-olib-chiqilgan-uqituvchini-mashina-bosdi/29101801.html ).
2. Диананинг ўлими юзасидан вилоят ҳокими раддия берди. Туман ҳокимлиги “раддия”сини рад қилди. 19.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/uzbek-uzbekistan-diana-majburiy-mehnat-oqituvchi-hashar/29109161.html ).
3. Каримберди Тўрамурод: Эркин бўлишга уринаëтган матбуотни қўрқитиш бошланди. 26.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/diana-samarqand-majburiy-mehnat-karimberdi-toramurod/29124907.html ).
4. Журналист из Самарканда перестал опасаться за свою жизнь. 29.03.2018. ( https://centre1.com/uzbekistan/zhurnalist-iz-samarkanda-perestal-opasatsya-za-svoyu-zhizn/ ).
5. Президент учун шоу – Коллеж ўқувчилари ишга тушмаган завод ишчилари ролини ўйнаб берди. 30.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/prezident-mirziyoyev-jizzah-zarbdor-tekstil-kollej/29135680.html ).
6. Президент матбуот котибининг Мирзиёевга қилинган кўзбўямачиликдан “хабари бор”. 03.04.2018. (https://www.ozodlik.org/a/29141482.html ).
7. Хоким в Джизакской области поплатился за показуху для президента. 05.04.2018. ( https://centre1.com/uzbekistan/hokim-v-dzhizakskoj-oblasti-poplatilsya-za-pokazuhu-dlya-prezidenta/ ).
8. Мирзиёев учун сохта парникларни энди Самарқандда қуришмоқда (ВИДЕО). 16.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/parnik-issiqxona-samarqand-andijon-mirziyoyev/29104200.html ).
9. АНДИЖОН – “Бир пайтлар Каримовга кўзбўямачилик қилинган эди, энди эса Мирзиёевга!”. 25.03.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/sizdan-telegram-uy/29122447.html ).
10. Сергелидаги Президент бориб кўрган янги уйлар ярим йилга бормай таъмирталаб ҳолга келган. 06.04.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/29149269.html ).
11. Бош вазир Шавкат Мирзиëев конституцияга зид тарзда муваққат президент бўлди. 08.09.2016. ( https://www.ozodlik.org/a/karimov-mirziyoyev-yuldashev-senat-gulnora-lola/27974899.html ).
12. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида нутқ сўзлади. 20.09.2017. ( http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-prezidenti-shavkat-mirziyeev-bmt-bosh-assambleyasi-20-09-2017 ).
13. Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон халқини Конституция куни билан табриклади. Тўлиқ нутқ. 07.12.2017. ( https://kun.uz/news/2017/12/07/savkat-mirzieev-uzbekiston-halkini-konstitucia-kuni-bilan-tabrikladi-tulik-nutk ).
14. Мирзиёев мажбурий меҳнатга барҳам берилганини айтди.08.12.2017.
(https://www.ozodlik.org/a/28904582.html ).