BMT: Migrantni himoya qilish har bir hukumatning burchi

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari kengashi maxsus bayonot chiqarib, hukumatlarni migratsiya masalasiga jiddiy e’tibor qaratishga undamoqda.

BMT a’zosi bo’lgan davlat va bu mamlakatdagi tegishli idora va tashkilotlar bir narsani anglashi lozim, deyiladi unda. Migratsiya, taraqqiyot va inson huquqlariga alohida masalalar deb qaray olmaysiz. Qay jamiyatda bo’lmasin, uchalasi bir-biriga chambarchas bog’liq.

Nyu-Yorkda BMT Bosh Assambleyasining yillik sessiyasi davom etarkan, 3-4 oktabr kunlari Inson huquqlari kengashi yuqorida tilga olingan mavzuni ko’rib chiqmoqda. Unda turli davlatlar o’z tajriba va muammolarini ochiq muhokama qilib, ishchi-muhojirlar taqdiri xususida oshkora ma’lumot berishga undalmoqda.

Rivojlangan mamlakatlarga chetdan ishlashga kelishsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda aholi xorijda ishlashga intiladi. Rivojlangan davlatlar arzon ishchi kuchidan foydalansa, rivojlanayotgan davlatlar o’zga yurtda topilayotgan daromadga tayanadi.

Mana shu faktga asoslangan holda, deya bildiradi BMT, migrant huquqlari ta’minlanishi va uning manfaatlari himoya qilinishi shart. Hukumatlar bu borada o’zaro muzokaralarga kirishib, zarur hujjatlar imzolashi va eng muhimi, ishchi-muhojirlar haqqini tan olishi lozim.

Migrant ishchi ham inson, uning ham huquqlari bor. Unga iqtisodiy taraqqiyot yo’lida xizmat qiluvchi kuch deb qarashning o’zi yetmaydi. Undan kelayotgan mablag’ aholi turmushini yaxshilaydi. Shu bois ham bu kuchni suiiste’mol qilish adolatsizlik va noinsoniylikdir”, – deya izohlanadi BMT maxsus bayonotida.

Tashkilotga ko’ra, har bir davlatda quyidagi masalalar hal etilishi kerak:

– Chegaradan o’tishdagi to’siqlar;
– Vatanga kirib-chiqishdagi qiyinchiliklar;
– Xato topilganida migrantni jinoyatda ayblash, qo’rqitish;
– Migrantlarni asossiz qamab qo’yish;
– Qoida va qonunlarni buzgan migrantlarga nisbatan keskin choralar ko’rish;
– Migrantlarning huquqlarini tan olmaslik;
– Etnik nafrat va zo’ravonlikka qarshi sust kurash;
– Migrantga o’zini himoya qilish yo’llarini o’rgatmaslik;
– Migrant ishlayotgan mamlakatda uning sog’lig’ini saqlash, bilim olib, shaxs sifatida ravnaq topishi, ijtimoiy va madaniy jihatdan yakkalanib qolmasligi uchun sharoit yaratilmagani;
– Migrantning oilasi va farzandlari uchun zarur sharoit yo’qligi.

Bularning barchasi bilan nafaqat mezbon davlat balki migrantning ona vatanidagi hukumat ham jiddiy shug’ullanishi shart, deya qayd etadi BMT. Toki huquqi buzilganida yoki biror yordam kerak bo’lganida migrant ham mezbon mamlakat, ham vatandan madad ola bilsin. Adliya tizimi, huquq tashkilotlari va mustaqil organlar bu borada sa’y-harakatlarni kuchaytirsin.

BMT Inson huquqlari kengashi Bosh Assambleyani yuqoridagi talab va tavsiyalarni o’z ichiga olgan hujjat qabul qilishga va a’zolarga majburiyatlarni eslatib turishga chaqirmoqda. BMT qoshidagi Xalqaro Mehnat Tashkilotiga ko’ra, dunyo bo’ylab hozir 175 milliondan oshiq migrant-ishchi bor. Ular yiliga o’nlab milliard dollar miqdorida pul topib, vatanga jo’natadi. Jahon Banki ma’lumotlariga ko’ra, 2012-yilda global miqyosida ular 500 milliard dollardan oshiq mablag’ uzatgan. Bu mehnatkashlarning 15 foizi hujjatsiz ekani taxmin qilinadi. Nafaqat hujjatsiz balki hujjatli muhojirlarning ham huquqlari muntazam ravishda buziladi.

Jahon banki hisobicha, dunyo bo’ylab bu yilning o’zida migrant ishchilar vataniga jami 550 milliard dollar yuboradi. Tojikistonda yalpi milliy daromadning deyarli yarmi chet eldagi mehnatkashlardan kelmoqda, Qirg’izistonda 31 foiz bo’lsa, O’zbekistonda 6,5 foiz.

Muhojir ishchilaridan eng ko’p daromad oladigan davlat bu Hindiston, yiliga 71 milliard dollar. Ikkinchi o’rinda Xitoy, yiliga 60 milliard dollar.